نسبیت آداب

فلو لا نفر من کل فرقه منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین (۱)

جمله ای اخیراً به مولای متقیان منسوب شده است :به این عبارت "لا تودبوا اولادکم باخلاقکم لانکم خلقوا لزمانع غیر زمانکم" معنای این جمله این است که فرزندان خودتان را به اخلاق خودتان تربیت نکنید ، برای این که آن ها برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند ; یعنی شما متعلق به یک زمان هستید و فرزندان شما متعلق به زمان آینده . اخلاقی که شما خودتان دارید خوب است ولی متعلق به زمان شماست ، اما اخلاقی که آن ها باید داشته باشند اخلاقی است که باید در زمان آینده خوب باشد .

- دو مطلب :

 یکی این که آیا این جمله را علی علیه السلام فرموده است ؟ یعنی سند این گفتار چیست و از کجاست ؟

ـ بحث دوم این است که قطع نظر از این که گوینده ی این کلام چه کسی باشد ، آیا این جمله ممکن است مفهوم درستی داشته باشد یا نه ؟

اما قسمت اول : این جمله تاکنون در هیچ کتابی از کتبی که قابل اعتماد باشد بلکه کتبی که قابل اعتماد نباشد ولی این جمله در آن به شکل حدیث از علی علیه السلام روایت شده باشد ، دیده نشده است ، یعنی در نهج البلاغه این جمله نیست ، در کتب اربعه هم نیست ، در کتاب های حدیثی که بعد نوشته شده و در آن ها حتی احادیث ضعیف را هم جمع آوری کرده اند مانند بحارالانوار نیز نیست ، اخیراً شایع شده است .

یعنی از زمانی که معروف شده است که این جمله از امیرالمؤمنین است ، بیش از پنجاه ، شصت سال ـ این سخنرانی مربوط به سال ۱۳۴۵ است ـ نمی گذرد . حتی در کتاب هایی که در صد سال قبل هم نوشته اند ، وجود ندارد و من در چند سال پیش در یکی از کتاب های قدیمی یعنی "ناسخ التواریخ" آن هم به طور تصادفی و در شرح حال افلاطون به آن برخوردم که افلاطون گفته است : بچه هایتان را با اخلاق خودتان تربیت نکنید برای این که آن ها برای زمان دیگری آفریده شده اند . آن جا فهمیدم که آن کسی که اول بار گفته است که این جمله از امیرالمؤمنین است ، یا اشتباه کرده یا از افرادی بوده است که غرض دارند ؛ جمله هایی را که می دانند از یک پیشوای دینی نیست برای این که مطلب خودشان را مورد استفاده قرار بدهند ، به یک پیشوای دینی منتسب می کنند . 

علی الظاهر یک چنین جمله ای از امیرالمؤمنین صادر نشده است . البته نمی شود گفت قطعاً امیرالمؤمنین چنین جمله ای نگفته است ، چون به قول طلبه ها : عدم الوجدان لایدل علی عدم الوجود . هر جمله ای که امیرالمؤمنین فرموده است که در دسترس نیست . ولی این را می توانیم بگوییم که ما هیچ مدرکی برای این جمله نداریم . پس ما از این نظر که این جمله از امیرالمؤمنین هست یا نه بحثی نداریم . ولی آیا این مطلب فی حد ذاته حرف درستی است یا نه ؟

بازدیدکننده و دوست عزیز این مبحث در شماره های بعدی می آید با ما همراه باشید ....

نظر نویسنده وبلاگ :

- مطهری را شناخت و منطقش به مطهری تبدیل کرد . 

- مثبت نگری ، عدم تعصب کور ،‌ ارائه دلیل و برهان و داشتن عدالت در اظهار نظر و قاطعیت در بیان با استناد ، از برجستگی های این گفتار علمی است .

پاورقی :

۱ـ سوره مبارکه توبه آیه ی ۱۲۲ :

ترجمه : مؤمنان وظیفه ندارند که همه رهسپار میدان های نبرد شوند و از دستیابی به دانش باز مانند پس چرا از هر فرقه ای گروهی نزد پیامبر نمی روند تا دانش دین بیاموزند و هنگامی که به سوی قومشان بازگشتند آنان را از مخالفت با احکام الهی هشدار دهند ، باشد که آنان بترسند ؟